Szczelina odbytu

Przyczyny

• Obecnie przyjmuje się, że szczelina powstaje na skutek upośledzonego przepływu krwi w okolicy kanału odbytu jako przyczyny zwiększonego napięcia zwieracza wewnętrznego odbytu oraz urazu mechanicznego (biegunka lub zaparcia) Nadmierny skurcz lub brak relaksacji mięśnia zwieracza wewnętrznego, zaburzenia odruchu hamowania odbytniczo-odbytowego mogą prowadzić do niedokrwienia błony śluzowej i powstania owrzodzenia najczęściej na spoidle tylnym (75%), rzadziej przednim.
• Powstaniu szczeliny sprzyja nieprawidłowa dieta, wysiłek fizyczny, uporczywe zaparcia, może też być wynikiem zakażenia gruczołów odbytowych.
• Chociaż schorzenie może pojawić się w każdym wieku bez względu na płeć to częściej dotyczy ludzi w młodym i średnim wieku np. u kobiet po przebytych ciążach, sportowców, kierowców

Objawy

Charakterystyczne objawy bywają mylone z innymi schorzeniami odbytu i jego okolic np. chorobą hemoroidalną czy przetoką odbytniczą i powinny skłaniać do wizyty lekarskiej. Ustalenie rozpoznania jest kluczowe do prawidłowego leczenia szczeliny odbytu.

Główne objawy:

• silny uporczywy ból związany z defekacją, utrzymujący się nawet kilka godzin
• pieczenie
• świąd
• niekiedy także krwawienie (ślady krwi na stolcu, papierze toaletowym, bieliźnie, a w przypadku małych dzieci – na pieluszkach). Jest to objaw wymagający bezwzględnie ustalenia przyczyny i wykluczenia choroby nowotworowej!
• czasami w kanale odbytu bada się niewielki guzek – fałd skórny  (tzw guzek wartowniczy)

Szczeliny odbytu dzieli się na

• Ostre – pojawiają się zwykle sporadycznie po zaparciach lub biegunce jako wyraz mechanicznego uszkodzenia anodermy. Przypuszcza się, że każdy człowiek przynajmniej raz w życiu ma do czynienia z bardziej lub mniej nasiloną ostrą szczeliną. Goją się dość dobrze „domowymi sposobami” w ciągu 2 – 4 tygodni. Nie leczone lub ignorowane mogą prowadzić do powstania szczeliny przewlekłej.
• Przewlekłe – trwające ponad 6 tygodni bez tendencji do zagojenia się. Ulegają „podleczeniu” z okresami zaostrzenia się i nawrotów objawów. W „starych”, często zakażonych szczelinach brzegi ubytku są wałowato pogrubiałe, w kanale odbytu ulega przerośnięciu brodawka, u wejścia do kanału odbytu ulega przerośnięciu fałd skórny(guzek wartowniczy) a w dnie szczeliny ( ok 1,5 cm) widoczne są włókna mięśnia zwieracza wewnętrznego.

Domowe sposoby

W wielu przypadkach szczelina odbytu powstaje sporadycznie na skutek błędów dietetycznych dlatego większość ludzi w początkowym okresie radzi sobie z dobrym skutkiem domowymi sposobami.  O czym zatem warto pamiętać:

• Higiena osobista – podmywanie się ciepłą wodą kilka razy dziennie, nasiadówki w ciepłej wodzie z dodatkiem preparatu ziołowego „Kora Dębu”, Przemywanie okolic odbytu po wypróżnieniu zmniejsza ryzyko infekcji i łagodzi bóle
• Dieta – ważny element sprawnego funkcjonowania jelita grubego i regulacji wypróżnień. Żywienie zgodne z tzw ” piramidą żywienia” zapobiega zaparciom
• Spożywanie odpowiednio dużej ilości błonnika, który pobudza pracę przewodu pokarmowego, wiąże i usuwa z organizmu resztki pokarmowe. Błonnik zwiększa objętość stolca, powoduje że nie ma on zbyt twardej konsystencji, ułatwia jego przechodzenie przez jelita.
• Regularność odżywiania się
• Wypijanie około 2,5-3 litrów płynów dziennie
• Aktywność fizyczna – brak ruchu, siedzący tryb życia upośledzają pracę jelita grubego i prawidłowe krążenie krwi
• Unikanie stresu – wzmaga napięcie układu wegetatywnego, w tym częściowo zwieracza wewnętrznego odbytu
• Preparaty zmiękczające stolec
  preparaty ziołowe np.: Alax, Normacol, Normosan, Regulax
  preparaty poślizgowe – czopki glicerynowe, parafina
  preparaty przeczyszczające – Laktuloza
• Preparaty miejscowo przeciwzapalne, przeciwświądowo
  ziołowe np: Rectosol, Ruscorex, Hemorol

Leczenie zachowawcze

Leczenie farmakologiczne stosuje się razem z rygorem higieniczno-dietetycznym. Skuteczność to około 60%.

Stosuje się miejscowo:

• Leki przeciwzapalne,  przeciwświądowe i łagodzące objawy – Anusol, Procto-Glyvenol, itp
• Leki rozluźniające zwieracz wewnętrzny – leki z grupy nitratów ( np.:maści z NTG ) lub blokery kanału wapniowego. Nazywane są niekiedy „farmakologiczną sfinkterotomią” – skuteczność około 70-80%.  Powikłania w postaci bólów głowy, zaczerwienienia twarzy i spadku ciśnienia sięgają nawet 40% pacjentów.
• Leczenie zachowawcze jest mało skuteczne w przypadku przewlekłych szczelin odbytu.

Leczenie chirurgiczne

Leczenie operacyjne powinno być zarezerwowane dla tych chorych, u których leczenie zachowawcze zakończyło się niepowodzeniem. Wszelkie instrumentalne zasady sprowadzają się do zwiotczenia mięśnia zwieracza wewnętrznego odbytu.

Nieoperacyjne:

• Botox – Ostatnio wprowadzono do leczenia szczeliny Toxynę botulinową A – Botox, który relaksuje zwieracz sprzyjając gojeniu szczeliny. Metoda skuteczna jest w około 70-80% a powikłania w postaci nietrzymania stolca są rzadsze i przemijające. Niekiedy może wystąpić ból podczas injekcjii lub zakrzep w miejscu injekcji.
• Stopniowe rozszerzanie kanału odbytu – Polega na stopniowym ( trwającym ok 2 miesięcy ) rozszerzaniu specjalnymi aplikatorami zwieraczy kanału odbytu.

Operacyjne:

• częściowe boczne przecięcie zwieracza wewnętrznego zamknięte (metoda Notarasa), skuteczność ponad 90%.
• częściowe boczne przecięcie zwieracza wewnętrznego otwarte – po nacięciu skóry i wypreparowaniu mięśnia.
• miejscowe wycięcie szczeliny – obecnie rzadko preferowane

Stosujemy metody nieoperacyjne

• leki zmniejszające stan zapalny i przeciwbólowe z zawartością kortykosterydów, Bizmutu i innych środków.
• leki zmniejszające napięcie zwieracza wewnętrznego i przyspieszające gojenie – NTG lub Blokery kanału wapniowego

Stosujemy metody operacyjne

• metoda NOTARASA w modyfikacji Littlejohn (boczne przecięcie zwieracza wewnętrznego wykonane techniką zamkniętą) – procedura ambulatoryjna w znieczuleniu miejscowym.

Niektóre leki stosowane miejscowo: